عرفان کسرایی| مجله دانستنیها، خرداد 1394
تعریف پدیده های فراطبیعی یا پارانرمال در نگاه اول چندان دشوار به نظر نمی رسد. به عبارتی گزارش هایی تایید نشده از پدیده هایی که به ظاهر نظم طبیعی و قوانین حاکم بر جهان را نقض می کنند. مثلا ادراک فراحسی (۱) ؛ پدیده هایی مثل تله پاتی (خواندن ذهن سایرین)، آینده بینی و نظایر آن در رده گزارش های فراطبیعی یا اصطلاحا پارانرمال جای می گیرند.
تا آنجا که به علم مربوط می شود وقوع این پدیده ها به لحاظ فیزیکی ناممکن است و با در نظر گرفتن این نکته که قوانین فیزیکی، واقعیت جهان را توصیف می کنند ؛ هر چیزی که ناقض آنها باشد ناممکن به نظر می رسد. میلتون روتمان (۲) فیزیکدان درباره ناممکن بود تله پاتی در کتاب راهنمای فیزیکدانان برای شک گرایی (۳) می نویسد:
انتقال اطلاعات از درون فضا نیازمند انتقال انرژی از مکانی به مکان دیگر است. تله پاتی نیازمند انتقال مستقیم سیگنالی حامل انرژی از یک ذهن به ذهن دیگری است. همهء توصیفات ادراک فراحسی به طریقی در بردارنده نقض اصل پاستگی انرژی است. نقض همه اصول تئوری اطلاعات و حتی اصل علیت (این اصل که معلول نمی تواند قبل از علت باشد).
روتمان می گوید هر آنچه که ناقض اصول فیزیکی باشد ناممکن است. ادارک فراحسی این اصول را نقض می کند بنابراین ناممکن است. اگر روزی پدیده های ادراک فراحسی بتوانند از یک آزمون علمی استاندارد و بدون تقلب سربلند بیرون بیایند سرفصل جدیدی در برابر علوم گشوده خواهد شد و می بایست در نظریه های علمی کنونی بازنگری کنیم.
چرا فال ها درست از آب در می آیند؟
در تمام سالهایی که روی گزارش های فراطبیعی در ایران کار میکردم سعی داشتم چه به صورت میدانی و چه به صورت تجربیات شخصی؛ سر از کار فالگیرها؛ طالع بین ها و غیبگوها و درمانگرهای معنوی و افرادی که مدعی انجام اعمال خارق العاده و فراطبیعی هستند در بیاورم. یکی از متداول ترین استدلال هایی که از برخی اطرافیان می شنیدم این بود که اگر فال و طالع بینی خرافه است پس چطور فالگیری که به اون مراجعه کرده بودم توانست اطلاعاتی درست از گذشته و آینده ام بگوید؟
فرض کنید ورق های تاروت؛ فال قهوه یا کف بین به شما می گوید:
بعضی آرزوهایتان خیلی واقعی نیست. گاهی برونگرا؛ بی خیال و اجتماعی هستید؛ ولی بعضی وقت ها درونگرا و محتاط و تودار می شوید. متوجه شده اید که عاقلانه نیست که آدم با دیگران خیلی خودمانی بشود. مقداری تغییر تنوع را دوست دارید و از محدودیت ها و گرفتاری ها خوش تان نمی آید. گاهی شدیدا دودل می شوید که آیا تصمیم درستی گرفته اید یا کار درست را کرده اید یا خیر. مقدار زیادی ظرفیت استفاده نشده دارید که تا کنون به نفع خودتان از آن استفاده نکرده اید.
اگر بخواهید صادقانه جواب دهید؛ این شرح تا چه حد با شخصیت شما هماهنگی داشت؟ بسیاری از مردم بر این باورند که این شرح حال، دقیقا شخصیت آنها را توصیف می کند. پدیده‌ی باور کردن این که توصیف شخصیت عمومی، مخصوص به یک نفر است کاملا با پژوهش مورد تایید قرار گرفته است. این درک اشتباه ما از پدیده ای با نام اثر فرر* ناشی می شود . برترام فرر (۲۰۰۰-۱۹۱۴) نخستین کسی بود که این پدیده را مورد پژوهش و بررسی قرار داد. برای به کار افتادن اثر فرر؛ باید به افراد گفته شود که این توصیف کلی دقیقا شخصیت آنها را شرح می دهد.
چرا ما به دام اثر فرر میفتیم؟
از دیدگاه دیوید مارکز و ریچارد کامان روانشناس ؛ نتیجه اثر فرر مورد خاصی از “اعتباربخشی خیالی” است که در آن ما شیوه هایی را برای منطبق ساختن خودمان با توصیف اراﯬ شده پیدا می کنیم. بر خلاف تصور؛ شخصیت ما ثابت و ساکن نیست. هر کس در موقعیتی خجالتی و در جایی پر رو است. در کاری چابک و در کاری کند است. روزی سخاوتمند و روزی خسیس. برای گروهی از مردم خودرای است و برای گروهی دیگرگوش به فرمان. معمولا ما میتوانیم جنبه هایی از خودمان را بیابیم که با عبارتی دوپهلو همخوانی داشته باشد. بنابراین حرفهای فالگیر به صورت اتوماتیک همواره تا حد زیادی درست از آب در می آید!
اثبات دعای فراطبیعی و جایزه میلیون دلاری
جیمز رندی یکی از مشهور ترین آموزگاران تفکر نقادانه و در عین حال شعبده باز مشهوری است که از سالها پیش یا تعیین جایزه ای یک میلیون دلاری فراخوان داده تا هرکسی که میتواند قوای فراطبیعی خودش را در شرایط کنترل شده آزمایشگاهی (نه با ارسال عکس و فیلم ویدئویی!) به اثبات برساند و این جایزه را دریافت کند. تا به امروز هیچکسی از پس آزمون بنیاد جمیز رندی سربلند بیرون نیامده است. خانم سیلویا برآون (۶) یکی از مشهورترین و پردرآمد ترین رمال های آمریکایی که سالهاست با ادعای بهره مندی از نیروهای معنوی فراطبیعی به فریب مردم مشغول است در ۳ سپتامبر سال ۲۰۰۱ در برنامه لری کینگ لایو پذیرفت که در این چالش شرکت کند. جیمز رندی آزمونی برای محک زدن توانایی مورد ادعای سیلویا برآون مطرح کرد و برآون هم پذیرفت که این آزمون منصفانه است.نتیجه خیلی ساده بود. اعلام آمادگی سیلیویا برآون در حد حرف باقی ماند و او هیچگاه ادعای خود را در معرض یک آزمون کنترلی با روش علمی قرار نداد.
باری! در آلمان نیز موسسه پژوهشی علمی شبه علم، همه ساله با اعلام فراخوان از افرادی که مدعی بهره مندی از نیروها و قوای خارق العاده فراطبیعی هستند می خواهد این توانایی ها را در معرض آزمون بگذارند. در کشور ما ایران نیز، فالگیر ها و رمال ها و درمانگرهای جعلی بازار پرسودی دارند. ویدئوهایی که از خوردن میخ و فرو بردن سیخ در بدن منتشر می شود یا تصاویر جعلی و نقل قول های دسته چندم از یک رویداد به ظاهر پارانرمال چیزی را اثبات نمی کند. اگر کسی را می شناسید که ادعا می کند میتواند با دستانش لامپ را روشن کند؛ ذهن سایرین را بخواند یا اشیاء را با قدرت ذهن اش حرکت دهد ما را بی خبر نگذارید
منبع : چگونه درباره چیزهای عجیب بیندیشیم، شیک و لوییس ون، ترجمه رامین رامبد
۱) ESP : Extrasensory perception
۲) Milton Rothman
۳) A Physicist’s Guide to Skepticism
۴) Hypersensory Perception
۵) Wilhelm von Osten
۶) Sylvia Browne
فایل پی دی اف این مقاله در مجله دانستنیها