عرفان کسرایی| مجله دانستنیها، دی ماه 1393
انسان، ابزار ، ماشین
انسان در مواجهه با مسایل محیطی با دشواری های بسیاری دست و پنجه نرم می کند. محدودیت ها و موانع فیزیولوژیک، ما را در برابر طبیعت بسیار آسیب پذیر کرده و بدون به کارگیری قوه‌ی فکر و تعقل و استدلال و ابزارسازی، از انجام بسیاری از کارهای روزمره عاجزیم.
قدرت بدنی انسان در بهترین حالت ممکن باز هم محدودیت های بسیاری دارد. تحت شرایط مناسب انسان میتواند ۲ اسب بخار را برای حداکثر ۱۰ ثانیه تحمل کند. به عبارتی کار با نرخ ۳۵۰ وات را نهایتا می شود تا یک دقیقه تحمل کرد. قدرت تحمل انگشتان دست در طول یک دقیقه به چهل الی پنجاه درصد کاهش می یابد. حواس پنجگانه انسان همگی در معرض محدودیت های بی شماری هستند. مثلا گستره قدرت شنوایی ما بین ۰ تا ۱۳۰ دسی بل است ولی صداهای بالای ۱۰۰ دسی بل ما را آزار می دهد. طیف مشاهده پذیر جهان برای بینایی ما نیز بسیار محدود است و طول موج امواج مرئی انسان از رنگ بنفش تا قرمز بین ۴۰۰ تا ۷۰۰ نانومتر است. بنابراین ما فقط قادر به دیدن بخش بسیار بسیار کوچکی از طیف امواج الکترومغناطیسی هستیم.
ابزار سازی راهی بوده برای غلبه بر محدودیت های فیزیولوژیک و جسمی انسان. اجداد انسانی ما با نیزه ، اهرم، چرخ ، طناب، اره و.. کارایی به مراتب بالاتری در قیاس با پیشینیان خود داشته اند. نکته کلیدی این مساله آنجاست که طرح ها و اختراعات و ابزارسازی بشر یک شبه ایجاد نشده و می بایست آن را در یک بازه زمانی بسیار بسیار طولانی مورد بررسی قرار داد. برای مثال ایجاد و توسعه تبرهای سنگی میراث دوره های تاریخی طولانی از اندیشه و تجربه و آزمون و خطاست. انسان شناسان بر این باورند که دو میلیون سال طول کشیده تا انسان های اولیه از ساخت سنگ های تیز به ساخت تبر دست ساز سنگی رسیده اند. به بیان دیگر ساخت ابزار پیچیده تر محصول تکامل بیشتر مغز است . یعنی ظرفیت بیشتر مغز برای ایده پردازی و افکار پیچیده تر که به ساخت ابزارهای دقیق تر و پیچیده تر می انجامد. همانگونه که اشاره کردیم انسان امروزی با تکیه بر قوای جسمانی خود قادر به انجام بسیاری از کارها نیست. بدون ابزار ما نمی توانیم ساختمان های بلند؛ خودرو ؛ هواپیما و یا حتی یک میز ساده بسازیم.
با نگاهی به پیرامون خود در می یابیم که زندگی روزمره ما تماما در گرو استفاده از ابزارهاست. ابزارها به عبارتی راه حل یک مساله هستند. پله؛ راه حل عینی پاسخ به این مساله است که چگونه می توان از یک سطح شیب دار؛ آسان تر بالا و پایین رفت. قاشق؛ چنگال؛ کارد؛ لیوان؛ بالش؛ میز؛ صندلی؛ کیف؛ کفش و … همه و همه در حقیقت راه حل یک سری مسایل هستند که در قالب یک چیز؛ به عبارتی یک شیء بخصوص نمود پیدا کرده اند. انسان با رمزگشایی از طبیعت ؛ قواعد و خواص فیزیکی جهان را فرمول بندی کرده و مثلا دریافته که می توان با اهرم و تکیه گاه؛ کارها را ساده تر انجام داد و نیروی کمتری صرف کرد.
یا با فرمول بندی هیدرولیک و پنوماتیک؛ اطلاعاتی در خصوص ایجاد حرکت و انتقال نیرو توسط هوای فشرده یا روغن به دست آورد که امروزه به کمک آن می تواند سازه های غول پیکر بسازد و دهها تن جسم را جابجا کند. اینکه چه چیزی ابزار است و چه چیزی ماشین جای بحث دارد. بسیاری از ابزارها خود یک نوع ماشین ساده هستند ولی ما آنها را تحت عنوان ابزار می شناسیم. ماشین های امروزی؛ سیستم های ترکیبی پیچیده ای از ماشین های مکانیکی و الکتریکی هستند. به بیان دیگر سیستم های بسیار پیچیده کنترل اتوماتیکی که با سنسورهای دقیق و پردازش کامپیوتری کار می کنند.
بله! ما در جهانی پر از ابزار و ماشین زندگی می کنیم. از گیره لباس روی طناب گرفته تا ناخن گیر و در بازکن و جاروبرقی. فراموش نکنیم که نقطه شروع این ابزارسازی پیچیده به میلیونها سال پیش باز می گردد. به سنگ! سنگ نخستین ابزاری بوده که می شد حتی بدون ایجاد تغییرات و یا تبدیل به شیء تیز مثل چاقو ؛ آن را به سوی درختی پرتاب کرد تا دست کم میوه ای به زمین بیفتد. سنگ؛ جد پدری تمامی ابزارها و ماشین هایی است که امروزه در جهان ما وجود دارند.
اجداد انسانی ما زمانی که از دود و آتش برای ایجاد ارتباط با یکدیگر استفاده می کردند نمی دانستند که روزی ما با اسکایپ می توانیم از دو قاره مختلف جهان با هم گفتگو کنیم. اجداد انسانی ما که الفبا را اختراع کردند و حروف را روی گل رس می نوشتند و آن را خشک می کردند نمی توانستند تصور کنند که روزی ما برای انتقال مفاهیم؛ افکار و ایده هایمان را با انگشتان دو دست روی صفحه کیبورد کامپیوتر یا گوشی اسمارت فون تایپ می کنیم و بلادرنگ به اطلاع دوستان مان می رسانیم.
فایل پی دی اف این مقاله در مجله دانستنیها