اواخر دسامبر سال گذشته ایالات متحده امریکا با راه اندازی نیروی فضایی آمریکا* فصل جدیدی از رقابت تسلیحاتی را گشود. نیروی جدیدی که وظیفه آن مقابله با تهدیدهای احتمالی علیه آمریکا در فضا و همچنین دفع حملات احتمالی به ماهواره‌های فضایی این کشورعنوان شده است. اظهارات دونالد ترامپ مبنی بر اینکه آمریکا باید در فضا چیرگی داشته باشد حالا پکن و مسکو را بیش از پیش نگران کرده است. به خصوص به کارگیری کلمه چیرگی و سلطه آمریکا بر فضا، چندان خوشایند روس ها و چینی ها نبوده است و اینطور به نظر می رسد که راه اندازی نیروی فضای ایالات متحده به آغاز دور جدیدی از رقابت تسلیحاتی دامن زده است.
میدان جدید جنگ های آینده
اگرچه چین و روسیه هر دو دستی در نظامی سازی فضا داشته اند و این اتهام که ایالات متحده با تاسیس نیروی فضا، نظامی سازی فضا را آغاز کرده چندان پذیرفتنی نیست. اتحاد جماهیر شوروی پروژه «ایستربیتل اسپوتنیک» (جنگنده ماهواره‌ای)** خود را حدود شصت سال پیش در سال ۱۹۶۱ آغاز کرد. پروژه ساخت یک ماهواره جنگی که قرار بود با نزدیک شدن به هدف خود در مدار زمین به شکل ابری از گلوله منفجر شود. همین شش سال پیش روسیه ماهواره ای به نام کوسموس ۲۴۹۹ *** به فضا پرتاب کردند که به احتمال بالا مرتبط با یک برنامه نظامی فضایی بوده است. چین هم در سال ۲۰۰۷ دست به آزمایش یک موشک ضدماهواره در فضا زده و توانسته ماهواره مستعمل هواشناسی خود فنگ یون**** خود را در ارتفاع ۸۶۵ کیلومتری منهدم کند. بنابراین پذیرش اینکه تاسیس نیروی فضای ایالات متحده آغازگر تنش و نظامی سازی فضاست چندان معقول به نظر نمی رسد. اگرچه امریکایی ها از سالهای دور برنامه تسلیحاتی لیزری را در نظر داشته اند و حتی در سال ۱۹۸۹ به فکر راهی برای نابودی جنگ افزارهای ضدماهواره بوده اند. حالا یک پنجم قرن بیست و یکم گذشته و سلاح‌های فضایی که چین و روسیه احتمالا در حال تحقیق بر روی آنها هستند از دید امریکا تهدیدی برای ماهواره‌ها و سیستم‌هایی نظیر جی پی اس به شمار می‌روند. آمریکایی ها بودجه های تحقیقاتی کلان درخواست کرده اند تا بتوانند تحقیقات خود در ساخت جنگ افزار لیزری تا سال ۲۰۲۳ را پیش ببرند. در این تکنولوژی ها بنا بر این است که موشک های دوربرد حکومت های غیرنرمال، با بهره گیری از حسگرهایی که در فضا قرار گرفته اند پیش از پرتاب شناسایی و با استفاده از یک سیستم لیرزی نابود شوند. هدف این طرح تحقیقاتی امریکایی ها نابودی موشک های دوربرد با استفاده از انرژی متمرکز و هدایت شده لیزری از فضا به زمین است. با کنار هم گذاشتن این وقایع، صحبت های جیمز متیس وزیر دفاع وقت امریکا چندان هم عجیب نیست. او گفته بود „باید این واقعیت را پذیرفت که فضا به طور فزایند‌ه‌ای به میدان جنگ تبدیل شده است.” چین و روسیه و هند و ایالات متحده تنها بازیگران این صحنه نیستند. فرانسوی ها بودجه دفاع فضایی خود را تا سال ۲۰۲۵ به ۳ میلیارد و ۶۰۰ میلیون یورو رسانده اند. وزیر دفاع فرانسه هم در اظهاراتی شبیه به اظهارات متیس، فضا را جبهه جدیدی خوانده بود که به صحنه ای برای رویارویی مستقیم یا غیرمستقیم قدرت های جهان تبدیل شده است.
از جنگ سایبری تا جنگ ستارگان
جنگ ها تا پایان قرن بیستم روی خاک و آب و هوا ادامه داشت و با ظهور اینترنت، به فضای مجازی و جنگ سایبری کشیده شد. حالا به گواه بسیاری از کارشناسان، فضا نیز به عرضه رویارویی قدرت های جهانی تبدیل شده است. ناتو که در سال ۲۰۱۶ فضای مجازی را به عنوان زمینه ای برای فعالیت‌های عملیاتی خود اضافه کرده بود سال گذشته فضا را نیز به توافقات افزود و بر این اساس حمله به تاسیسات فضایی یکی از کشورهای عضو می تواند با واکنش تمام کشورهای عضو مواجه شود. فضا دیگر برای قدرت های جهان جایی خنثی برای فعالیت صلح آمیز در زمینه های اقتصادی و ارتباطی نیست. مدیر بنیاد جهان امن***** نهادی که تجهیزات نظامی در فضا را ثبت می کند دو سال پیش گفته بود بیشتر تلاش ها برای ساخت سلاح های فضایی را روسیه و چین انجام داده‌اند اما آمریکا نیز در این زمینه کارهایی کرده است. به نظر می رسد در ١٠ اکتبر ١٩٦٧ زمانی که پیمان فضایی ماورای جو ****** اجرایی شد، قدرت های جهانی چندان تصوری از پیچیده شدن تکنولوژی های آینده و تاثیر آنها بر مسائل سیاسی، نظامی و امنیتی زمین نداشتند. بر مبنای این معاهده که در اوج جنگ سرد بین ایالات متحده و اتحاد جماهیر شوروی به امضا رسید فضا به عنوان یک مرز مشترک برای انسان ها تعریف شد و اکتشاف در آن نیز زمینه ای برای همکاری های بین المللی در نظر گرفته شد. پیمانی که در حال حاضر بیش از صد کشور به عضویت آن در آمده اند در واقع برای غیر نظامی کردن فضا امضا شده بود اما مساله بر سر این است که این معاهده صرفا استقرار سلاح های کشتار جمعی در فضا را ممنوع اعلام کرده و بنابراین عملا برای وضعیت رقابت تسلیحاتی امروز در فضا با سلاح های فضایی که سلاح کشتار جمعی محسوب نمی شوند راهکاری ندارد
*USSF
**Istrebitel Sputnik
***Kosmos 2499 (2014-028E)
****FengYun
*****Secure World
******(Outer Space Treaty)
لینک این یادداشت در وبسایت رادیو فردا