عرفان کسرایی| مجله دانستنیها، دی ماه ۱۳۹۳
بازار پرسود شبه علم و خرافات، برنامه های فریب عمومی
طراحان برنامه فریب عمومی در سراسر جهان با بهره گیری از ناآگاهی مردم؛ تجارت پر منفعتی را به پیش می برند. از طالع بین ها و فالگیرهای خیابانی گرفته تا مدیوم های روحی و انرژی درمان هایی که در شبکه های اجتماعی یا برنامه های ماهواره ای به شیادی و کلاهبرداری و سوء استفاده از سادگی مشتریان مشغول اند. غیب گوهای و فالگیران در سراسر دنیا با یک تماس تلفنی ساده با برنامه ماهواره ای یا با یک کلیک در دسترس اند. در آمریکا هر دقیقه تماس تلفنی با آنها ۳.۹۹ دلار بر دقیقه هزینه در بر دارد و به عبارتی هر ساعت تماس تلفنی مشتریان ۲۴۰ دلار سود عاید فالگیرها می کند. یعنی چیزی به مراتب بیش از دستمزد روانکاوان و متخصصان. مشاوره تلفنی شیادان و فالگیران و غیبگوها یک صنعت ملیون دلاری است و در سال ۲۰۰۲ یکی از این موسسات با نام سایکیک ریدرز نتورک* حدود ۳۰۰ میلیون دلار از این راه کسب درآمد کرده است. متاسفانه در کشور ما ایران نیز صنعت فریب عمومی فال قهوه و انرژی درمانی و طالع بینی و درمان با شعور کیهانی و نظایر آن رونق دارد. گردش مالی هرز و آسیب رسانی که ای کاش صرف سبد کتاب و مطالعه می شد و به توسعه علم وفناوری یا فرهنگ و اقتصاد می انجامید.
در قرن نوزدهم جلسات احضار روح و اعمال فراطبیعی در سراسر دنیا به صورت چشمگیری افزایش یافت. مردم برای گفتگو و ارتباط با روح درگذشتگان در گردهمایی های که در اتاق های تاریک برگزار می شد شرکت می کردند. مدیوم ها، یا همان واسطه های دنیای زندگان و مردگان گاهی از روی زمین معلق می شدند؛ گاهی صداهای عجیبی به گوش می رسید و اشیایی به ظاهر از دنیای دیگر در تاریکی فرو می آمدند. بسیاری از حقه های آنها پس از مدتی بر ملا شد و این جلسات تردستی و شعبده بازی فریبکارانه با اختراع روشنایی الکتریکی به تدریج کم رونق شد. اما داستان به همینجا ختم نمی شود و فالگیران و رمالان و غیب گوها پا به پای تکنولوژی جلو آمدند و امروزه در بسیاری از شبکه های ماهواره ای و سایت های اینترنتی بصورت آنلاین و مجازی به فریب مردمان ساده دل مشغولند.
غیر از فعالیت های حرفه ای کلاهبرداران صنعت فریب عمومی در سطح کلان، بسیاری از مردم عادی نیز از سر تفنن و سرگرمی برای احضار روح از تختهء وی-یا** استفاده می کنند. ویجا (وی یا) تخته‌ای صاف و مستطیلی شکل است که برای که بر روی آن کلمات «نه» ، «بله» ، «سلام» ، «خداحافظ» و اعداد ۱ تا ۹ و همچنین حروف الفبا به همراه اشکال و نمادهایی نوشته شده است. نمونه ایرانی آن اما معمولا یک برگه کاغذ و نعلبکی است که گوشهء آن با علامت فلش مشخص شده است. افراد حاضر در جلسه با قرار دادن انگشتشان روی نعلبکی سوالاتی مطرح می کنند و نعلبکی روی کاغذ این سو و آن سو حرکت می کند و روی حروف می ایستد. بسیاری از افراد این رویداد را فراطبیعی*** ارزیابی می کنند اما این رویداد از دیدگاه علمی طور دیگری تفسیر می شود. در واقع حرکت نعلبکی روی کاغذ نه به واسطه نیروهای ناشناخته بلکه تحت تاثیر یک پدیده روانی به نام اثر ایدئوموتور**** است. یک نوع واکنش ناآگاهانه که اثر کارپنتر***** نیز خوانده می شود. در حقیقت افراد ناخواسته با انگشت خود به نعلبکی نیرویی وارد می‌کنند که از آن آگاهی ندارند و بنابراین تصور می کنند که نعلبکی خودبخود زیر دست شان حرکت می کند.
اما بازگردیم به طرح های فریب عمومی که در شبکه های ماهواره ای و وبسایت‌ها و مجلات زرد فالگیری و ماوراءالطبیعه تبلیغ می شوند. به عنوان نمونه همین اواخر در یکی از برنامه های ماهواره ای فریب عمومی فارسی زبان فردی ادعا می کرد که سه کالج قدرت پنهان در سرتاسر دنیا دارد. وی ادعا می کرد برای انجام مراسم مخصوص «رمالی» حتما احتیاج به یک آینه صدساله ، ۸۵ شمع گیاهی و چندین متر پارچه ابریشم دارد که هزینه این وسایل در آن زمان حدود ۳۵ میلیون تومان می شد . مشتریان بسیاری از گوشه و کنار دنیا این مبلغ را به حساب فالگیر؛ واسطه روحی یا غیب‌گو واریز می‌کردند و غافل از اینکه چه کلاهی بر سرشان رفته، حساب بانکی مجریان برنامه فریب عمومی را پر می‌کردند. متاسفانه بازار فریب عمومی، به دلیل دوری عموم از محتوای دانش، و ناآگاهی از علم و روش علمی، همچنان در میان توده های مردم در سراسر دنیا داغ است و مشتریان با اشتیاق بسیار به این صنعت پرسود ، منفعت می رسانند.
*Psychic Readers Network
**Ouija
***Paranormal
****Ideomotor effect
*****Carpenter effect
فایل پی ای اف این مقاله در مجله دانستنیها