عرفان کسرایی| شماره ۳۱۰۴ – پنج شنبه ۱۷ اسفند ۱۳۹۶ روزنامه شرق
فناوری‌های جدید ارتباطی با ظهور اینترنت، شیوه زندگی انسان را از اساس تغییر داده‌اند. نسل‌های جدید به‌ندرت با نامه‌نگاری، تمبر، پست و آدرس پستی آشنایی دارند و مکاتبات و ارتباطات، اغلب جای خود را به مکاتبات الکترونیکی و علامت اَت داده‌اند. این تحول شگرف، حتی رسم‌الخط و شیوه نوشتار ما را نیز تحت تأثیر قرار داده و فصل جدیدی در ارتباطات اجتماعی گشوده است. خریدها و پرداخت‌های آنلاین و حتی پول مجازی، چنان در نظر نسل‌های گذشته غریب می‌نماید که ممکن است هرگز با این تحولات هماهنگ نشوند و به روش‌های سنتی که سال‌ها با آن خو گرفته‌اند، پایبند بمانند. یکی از انقلابی‌ترین این تحولات، تغییراتی است که در زبان و ادبیات مرسوم در شبکه‌های اجتماعی رایج شده است. مفاهیمی چون به‌اشتراک‌گذاشتن، لایک‌کردن و تگ‌کردن برای نسل‌های پیش که با اینترنت و شبکه‌های اجتماعی آشنایی ندارند، به سختی قابل درک‌اند. فراتر از اینها روش گفت‌وگو و انتقال مفاهیم در شبکه‌های مجازی نیز در سال‌های اخیر دستخوش تغییراتی شده که به مناقشات فراوانی دامن زده است. رافائل آنتوون، فیلسوف فرانسوی در سال ۲۰۱۴ در مقاله‌ای از رسم استفاده از شکلک‌ها در پیامک‌ها، ایمیل‌ها و چت‌های روزانه به‌عنوان ابزاری برای بیان ناگفته‌ها نام برده بود. از دید او این شکلک‌ها که در فرم‌های ابتدایی آن، روزگاری تنها با ترکیب دونقطه و ویرگول و پرانتز ساخته می‌شدند، بیانگر احساسات، عواطف، هیجان، حیرت و اندوه گوینده آن عبارت‌اند. شکلک‌های ساده با دونقطه و پرانتز مثل 🙂 و 🙁 که البته برای فهم آن باید ۹۰ درجه دوران پیدا می‌کردند. از دید آنتوون، به‌کارگیری این شکلک‌ها در ساختار زبان به دلیل پوچی آنهاست و دربرگیرنده هیچ محتوای منطقی نیست. این شکلک‌ها هیچ استدلالی را صورت‌بندی نمی‌کنند و به لحاظ فلسفی به نوعی، تأکیدی تکراری بر حس و حال بیان جمله پیش از خود هستند. برای مثال شکلک :دی در انتهای جمله‌ای با مفهوم شوخی شیطنت‌آمیز یا طعنه‌آلود در پیامک، به خودی خود هیچ محتوای جدیدی به جمله اضافه نمی‌کند. جالب اینجاست که ارتباط ما در شبکه‌های اجتماعی گاهی فقط و فقط با ارسال شکلک‌ها صورت می‌گیرد و حتی ممکن است در یک دیالوگ چت‌آنلاین، در جریان چند سؤال و جواب هیچ جمله‌ای با زبان نوشتار معمولی ردوبدل نشود. این شکلک‌ها به نوعی صرفه‌جویی در کلام نیز هستند و اساسا خود ادبیات پیامکی در سراسر جهان نیز نوعی ادبیات خاص و خلاصه‌شده است. نوشتن تی ان ایکس به جای تنکس برای تشکر در انگلیسی یا مر30 به جای مرسی (در فرم رایج فینگلیش یا به بیان درست‌تر: پینگلیش) نشان‌دهنده نوعی تمایل عمومی به کوتاه‌نویسی و اختصار بیشتر در مکاتبات روزمره است. این شکلک‌ها به‌قدری جدی شدند که حتی ایموجی مشهور شکلکی خندان با اشک شوق در سال ۲۰۱۵ از سوی لغت‌نامه آکسفورد به‌عنوان واژه برگزیده سال انتخاب شد؛ شکلکی که نه می‌توان آن را تلفظ کرد، نه با حروف و رسم‌الخط زبان‌های رایج دنیا نوشته شده است و نه به خودی خود معنای مستقیم و مشخصی را به مخاطب القا می‌کند. در خلال چنین تحولاتی بسیاری از پژوهشگران می‌پرسند: آیا زبان ایموجی‌ها و شکلک‌ها ممکن است روزی از شدت عمومیت‌یافتن و فراگیرشدن، زبان‌های کنونی را منسوخ کنند؟ این موضوعی است که به سختی می‌توان درباره آن گمانه‌زنی کرد و تحول زبان در قرن‌های آینده را پیش‌بینی کرد.
کتابی به زبان ایموجی
چند سال پیش، فرد بننسون با ترجمه کتابی از هرمان ملویل به زبان شکلکی از یک نمونه کتاب به زبان ایموجی رونمایی کرد. انتشار این کتاب، بحث‌های زیادی را موجب شد و حتی عده‌ای از اختراع یک زبان جدید سخن گفتند. انتقال مکتوب مفهوم با شکلی غیر از الفبای زبانی به‌طور کلی پدیده تازه و نوظهوری نیست. معانی و انتقال مفهوم که هر روز با دیدن تابلوهای راهنمایی و رانندگی بین انسان‌ها ردوبدل می‌شود نیز به نوعی صورت‌بندی مفاهیم یا دستورالعمل‌ها به شکلی غیرالفبایی به شمار می‌روند. حتی گاهی این انتقال در قالب صدا (مثلا آژیر آمبولانس و به معنای دستورالعمل: از سر راه کنار بروید) یا در قالب رنگ صورت می‌گیرد. مثلا نور قرمز یا سبز چراغ راهنمایی که به جای دستورالعمل‌های زبانی برانید یا توقف کنید به کار گرفته می‌شوند. پیش‌بینی تحولات آینده زبان‌های بشری به این سادگی‌ها ممکن نیست. ما نمی‌دانیم که در آینده چه تکنولوژی‌هایی به کار گرفته خواهد شد و انسان‌ها در قرن‌های آتی به چه روش‌هایی با یکدیگر ارتباط برقرار خواهند کرد. اینکه آیندگان از نوشتار الفبایی ما چه می‌فهمند مشخص نیست. چه‌بسا ایموجی‌ها و سیستم‌های پیام‌رسان اینترنتی امروز، برای انسان‌های آینده یک روش قدیمی برای انتقال مفاهیم بین انسان‌ها به شمار رود و انسان‌های آینده با تراشه‌هایی در مغز، مفاهیم را بدون صورت‌بندی زبانی یا حتی بدون استفاده از ایموجی‌ها یا صدا یا گفت‌وگوی مکتوب انتقال دهند.
فایل پی دی اف این مقاله